Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (kısaca VİOP), yatırımcıların belirli bir vadeye ilişkin sermaye piyasası araçlarının bugünden alınıp satıldığı, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin elektronik ortamda alınıp satıldığı ve takasının yapıldığı piyasadır. VİOP’ta işlem gören ürünlerin dayanak varlık olma özelliği bulunmaktadır. Bu ürünler, döviz, hisse senedi, endeks, kıymetli madenler ve emtia gibi varlıklardan oluşmaktadır.
İçindekiler
Temel VİOP Terimleri
VİOP hakkında bilgi sahibi olmak isteyen yatırımcıların öncelikle temel VİOP terimlerini öğrenmeleri gerekmektedir. Bu terimler arasında en dikkat çekenler; vadeli işlem, opsiyon, dayanak varlık, vade, prim, teminat, uzlaşma fiyatı gibi kavramlardır.
Vadeli İşlem
Vadeli işlem, tarafların bugünden, üzerinde anlaştıkları miktar, fiyat ve nitelikteki bir malı veya kıymeti ileri bir tarihte, bugünden belirlenen fiyat üzerinden alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmelerdir. Bu işlemler, gelecekteki fiyat dalgalanmalarına karşı korunmak isteyen yatırımcılar için oldukça faydalıdır.
Opsiyon
Opsiyon sözleşmeleri, alıcıya (uzun pozisyon) belli bir vadeye kadar (Avrupa tipi), veya belirli bir vade içinde (Amerikan tipi) veya belirli bir vadede (Bermuda tipi) önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte dayanak varlığı satın alma veya satma hakkı veren, satıcıya (kısa pozisyon) ise alıcının talep etmesi durumunda satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmelerdir.
Teminat ve Uzlaşma Fiyatı
VİOP işlemlerinde oldukça önemli olan kavramlardan biri teminat konusudur. Teminat, işlem yapabilmek için yatırılan güvence bedeli olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca, işlemin kapanışında uzlaşma fiyatı üzerinden kar/zarar hesaplaması yapılmaktadır. Uzlaşma fiyatı, dayanak varlığın spot piyasadaki fiyatı ile karşılaştırılarak belirlenmektedir.
Vade
Vade, VİOP sözleşmelerinde en önemli kavramlardan biridir. Sözleşmenin vadesi, sözleşmenin bitiş tarihini ifade etmektedir. Sözleşmelerin vadesi, genellikle aylık, üç aylık ve altı aylık dönemlerle belirlenmektedir.
Prim
Opsiyon sözleşmelerinde, alıcı tarafından satıcıya ödenen fiyat olarak tanımlanmaktadır. Prim, opsiyon hakkının maliyetini ifade etmektedir. Opsiyon primi, dayanak varlık fiyatı, vadeli fiyat, faiz oranı, vade sonuna kadar kalan süre ve dalgalanma gibi faktörlere bağlı olarak belirlenmektedir.
VİOP’ta İşlem Yapanların Dikkat Etmesi Gereken Noktalar
VİOP’ta işlem yapmak isteyen yatırımcıların dikkat etmesi gereken birkaç önemli nokta bulunmaktadır. Bunlar arasında, piyasanın işleyişi, teminatların önemi, risk yönetimi ve pozisyon kapatma stratejileri gibi konular yer almaktadır.
Risk Yönetimi
VİOP işlemlerinde risk yönetimi oldukça önemli bir konudur. Yatırımcılar, işlem yapmadan önce risklerini belirlemeli ve bu risklere karşı korunma stratejileri geliştirmelidir. Ayrıca, pozisyon büyüklükleri ve teminat seviyeleri iyi hesaplanmalıdır.
Pozisyon Kapatma Stratejileri
VİOP’ta pozisyon açmak kadar, pozisyon kapatma stratejileri de önemlidir. Yatırımcılar, açtıkları pozisyonları belirli bir stratejiye göre kapatmalı ve kar/zarar durumlarına göre hareket etmelidir. Ayrıca, stop-loss emirleri kullanarak riskleri minimize etmelidir.
VİOP’ta Kullanılan Diğer Terimler
VİOP’ta işlem yaparken sıkça karşılaşılan diğer bazı terimler de bulunmaktadır. Bu terimler arasında kaldıraç, açık pozisyon, teminat tamamlama çağrısı gibi kavramlar yer almaktadır. Bu terimlerin anlaşılması ve doğru bir şekilde kullanılması, yatırımcıların başarılı işlemler yapmasına yardımcı olacaktır.
Kaldıraç
VİOP’ta kaldıraç, yatırımcıların daha küçük miktarlarla büyük hacimli işlemler yapmasını sağlayan bir mekanizmadır. Kaldıraç, yatırımcıların karını artırabileceği gibi riskini de artırabilir. Bu nedenle, kaldıraç kullanırken dikkatli olmak ve riskleri iyi yönetmek gerekmektedir.
Açık Pozisyon
Açık pozisyon, yatırımcının henüz kapatmamış olduğu ve devam eden pozisyonları ifade etmektedir. Açık pozisyonun karlı veya zararlı olması, yatırımcının hesabına yansımaktadır. Açık pozisyon risklerinin iyi yönetilmesi gerekmektedir.
Teminat Tamamlama Çağrısı
Teminat tamamlama çağrısı, yatırımcının başlangıç teminatının altına düşmesi durumunda yapılan çağrıdır. Yatırımcının hesabındaki teminat seviyesi, belirlenen seviyenin altına düştüğünde, yatırımcıya teminat tamamlama çağrısı yapılmaktadır. Bu çağrıya cevap verilmemesi durumunda, pozisyonlar kapatılmaktadır.
